به یاد استاد عباس زریاب خویی

آنچه بر سر استاد عباس زریاب خویی آوردند مصداق شعر حافظ است :
تو اهل دانش فضلی همین گناهت بس
 با سپاس از دکتر تورج دریایی

Persianate World
بیاد دکتر عباس زریاب خویی
دکتر تورج دریایی

‫مجله بخار این بار دیر بدستم رسید٬ اما بسیار خوشحال شدم که این جلد صد و چهارم یادنامه عباس زریاب خویی و شب آرتور کریستن سن بود. هر دو این افراد به گردن ما حق دارند٬ بخصوص برای کسی که به تاریخ و تمدن ساسانیان نظر دارد. چه کسی می تواند تاریخ ساسانی را بخواهد  بداند  بدون اینکه ترجمه تاریخ طبری نولدکه که زریاب خویی از آلمانی آنرا به فارسی ترجمه کرده است را نخوانده باشد؟ نه تنها حواشی های نولدکه بسیار مهم می باشند٬ بلکه نظرات مرحوم زریاب در پاورقی ها نشان از دانش ژرف او و راهگشای مطالعه این دوره از تاریخ ایرانزمین به زبان فارسی است.  اما با خواندن بخارا دوباره از اینکه با دکتر زریاب چه کردند اندوهناک شدم. چه چیزی است که ما ایرانیان را وا می دارد با آنهایی که به این مملکت خدمت می کنند٬ اینچنین کنیم؟‬
‫هنوز نمی دانم که چه شد که این مرد فرهیخته و متین که به هیچکس آزاری نرسانده بود و در دانش تاریخ و تمدن ایران و اسلام جایگاه والایی داشت را در زمان انقلاب فرهنگی اینچنین برکنار کردند. کسی که می توانست علم تاریخ ما را متحول کند و سالها به دانشگاه تهران خدمت کند٬ ناگهان بی دلیل کنار گذاشته شد. مرحوم افشار در سفرها به من درباه زریاب بسیار می گفت و از خوبی هایش و دانشش. او می گفت بدلیل حسادت گروهی به او  این جفا بر او رفت.  قبلا درباره دکتر باطنی و نحوه برکناری او بر حسب گفته خود او (در مجله بخارا) نوشته بودم. اکنون از زبان دوستان و آشنایان دکتر زریاب از مجله بخار نقل قول می کنم.‬

‫ من بر این باورم که باید آنهایی که باعث برکناری زریاب شدند٬ اکنون باید بخشوده شوند. این تنها راه به پیش رفتن است٬ مگرنه تا ابد ما در فکر انتقام از یکدیگر خواهیم بود و یک گروه خواهد آمد و گروه قبلی را کاملا ریشه کن و نابود خواهند کرد و دورباره همین کار با گروه دیگری انجام می گیرد. این ایران است که مهم است و پیشرفت آن٬ نه فلان کسک یا فلان گروه. این ایده هنوز برای بسیاری از ایرانیان ثقیل است. اما اول می بایستی کسانی که باعث نابودی زندگی زریاب شدند٬ اعتراف کنند و پوزش بخواهند. من نمی دانم چرا هیچکدام از ما قبول نمی کنیم که ما می توانیم اشتباه کنیم. من خیلی اشتباه ها کرده ام و باز خواهم کرد. انسانم. اما باید اعتراف کنم اگر اشتباه عمل کردم یا فکر کردم.‬

‫مقاله دکتر شفیعی کدکنی درباره زریاب مرا سخت آشفته کرد. عنوان مقاله “دریغا زریاب٬ دریغا فرهنگ ایرانی!” است.  آغاز مقاله اینچنین بود:‬
‫دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی! جز این چه می توان گفت٬ در این راسته بازار مدرک فروشان با ارز شناور… اگر از همه رشته های دانش زمان بی خبرم٬ اما٬ در کار خویش خبره ام و می دانم که محیط دانشگاهی ما٬ در چه سکراتی به سر میبرد. در هیچ جای جهان کار دانشگاه و تحقیقات دانشگاهی از اینگونه که ما داریم نیست٬ در عصر معرکه گیران و منکران ((حسن و قبح عقلی)) در پایان قرن بیستم. دریغا زریاب و دریغا فرهنگ ایرانی!‬
‫…‬
‫نمی گویم او اپسین بود٬ ولی در میان واپسین ها٬ بی گمان٬ برجسته ترین بود٬ برجسته ترین چهره از آخرین ﭘﮋوهندگانی که بر مجموعه فرهنگ و مدنیت ایران احاطه ﮋرف و اشراف کامل دارند و بدان عشق می ورزند…. اکنون که او دیگر در میان ما نیست٬ لحظه  به لحظه٬ زیان بزرگ غیاب او را از آفاق فرهنگ معاصر ایران٬ بیشتر و هولناک تر احساس می کنیم و به گونه ای ﮋرف تر در می یابیم که چه غبن بزرگی بوده است محروم شدن دانشگاه تهران٬ در این پانزده ساله اخیر از وجود او.‬

‫مرحومم  احمد تفضلی درباره زریاب می نویسد که هنینگ که یکی از نوابغ ایرانشناسی بود٬ شیفته زریاب شده بود و از او خواست که همیشه در برکلی بماند. اما زریاب که عاشق ایران بود٬ بازگشت به ایران … زریاب اینجایی بود… پس از انقلاب٬ زریاب از دانشگاه کناره گرفت. از آزارها و ایذاهایی که از جاهلان و کم خردان و حاسدان می دید٬ هرگز خم بر ابرو نمی آورد… استاد زریاب آخرین حلقه از سلسله ای بود که تقی زاده و قزوینی و مینوی از زمره آن بودند…‬

‫دیگر بزرگان بمانند زرین کوب و افشار و ریاحی  نیز درباره زریاب در این جلد بخارا نوشته اند و شکی باقی نمی گذارند که او محقق و انسان والایی بود.‬
‫خود من اولین باری که این افتخار را داشتم که در دانشگاه تهران سخنرانی کنم٬ صحبتم را به یاد زریاب بود و که شاید این شاگرد تاریخ نیزدینم خود را به ایشان ادا کرده باشم.‬
‫افراد زیادی به ناحق در انقلاب فرهنگی از کار برکنار شدند. همانطور که دکتر باطنی فرمودند٬ علم انقلابی نمی شود!‬


 

Follow
Tumblr.

Posted by



Follow