دریای از دست رفته‌‌ ی یادها

نخستین روز

ششمین روز سال

تورج پارسی

سال را چهار فصل است ، هر فصل را درنظم کیهانی یا » قانون اشا « تباری است . هر فصل فرزند زمانست با نامی و نشانی ، بویی و رنگی ، آوازی و خمی و چمی . هر فصل آغازی است ، اماتنها سالار فصل ها بهارست که با رخت سبز تولد می شود و بر صدر می نشیند . آفتابش از بند زمستان تارو تیره رهایی می یابد تا به آن » سلامی دوباره داده شود « برکت به زمین بر می گردد ، پرنده و چرنده بر خوانش می نشینند و زبان آهنگین به نیایش باز می کنند

. نسیم نرم نرمک گیسوی چمن را با ترنم و آرامشی بهارانه شانه می کند . دل آبی عاشقان در امنیت خاطر می خواند و به عشق شیدایی می اندیشد . شب آبی عاشقان در طراوت بهاری ، » کلید صبح « در چاه می اندازد ، چرا که شب را خود باری است و معنایی در فرهنگ آبی و مهربان عشق . بهار پیغام عاشقان را می رساند ، آنکه عاشق نیست کیست ؟

آنکه عاشق نیست یا به گفته ی Bob Dylan » آنکه به تولد دوباره اشتغال ندارد مشغول مردنست «

آمد بهار عاشقان تا خاکدان بستان شود

آمد ندای آسمان تا مرغ جان پران شود » مولانا «

نخستین روز سال ، یک آغازست ، یک آغازی سرشاراز امید و شادمانی ، رو در رویی باجهانتابی آفتاب . روزی می آغازد که روزی دیگرست ، زایشی تازه در نظام کیهانی یا قانون اشا . در فرهنگ نیاکانی ما نخستین روز» ماه « و» سال « یا » سر سال « نام اهورا مزدا را بر پیشانی دارد :

در سروستان بازست به سروستان چیست

» اورمزدست خجسته « » سر ماه « و» سر سال « » منوچهری «

و مسعود سعد سلمان درباره ی چنین روز خجسته ای سپارش کرده است :

امروز » اورمزدست « ای یار میگسار

برخیز و تازگی کن و آن » جام باده آر «

ای » اورمزد روی « بده » روز اورمزد «

آن » می « که شادمان کند » اورمزد وار «

و اورمزد روز همان روزی است که جمشید با تخت به فضا رفت و در گاه برگشت مردمان به گردش گرد آمده و انجمن کرد ند و چنین روز فرخنده را » نوروز « نام نهادند . این » جشن فرخ « یادمان روزگارانی است که » گرما و سرما و پیری و مرگ و رشک در جهان نبود «1

جهان انجمن شد بر تخت او از آن بر شده ، فر اوی

به جمشید بر گوهر افشاندند مر » آنروز « را « روز نو « خواندند

» سر سال نو « یا » هرمز فرودین « یا » اورمزد روز « بزرگان چه کردند ؟

» سر سال نو « » هرمز فرودین « برآسود از رنج د ل ، تن زکین

بزرگان به » شادی « بیاراستند می و جام و رامشگران خواستند

چنین » جشن فرخ « از آن روزگار بماندست ازآن » خسروان « یادگار

البته در این خجسته گاه مردمان » آیین کهن نوروزی « را که نوشیدن باده باشد به جا می آوردند ، مسعود سعد قطعه ی برای روز اورمزد سروده است :

امروز اورمزد ست ای یار میگسار برخیز تازگی کن و آن جام باده آر

ای اورمزد روی بده روز اور مزد آن می که شادمان کندم اورمزدوار

تا بر نشاط مجلس سلطان ابوالملوک باشیم شادمان و نشینیم شاد خوار

چنانچه زنده یاد دکتر ماهیار نوابی استاد دانشگاه شیراز هم ، همین آیین را یاد آور می شود ، یادش به خیر باد که چه شادمان این شعر را در اپسالا به موقع زمزمه می کرد و درهر گاه سرزمین یخ و سرما را هوایى دیگر می بخشید.

» می « بایدمان خورد ، ازیرا که نشاید » فرخنده چنین روزی « بی » می « گذارنیش

گر » می « خوری و سرت گران گردد زان " می " با » جام دگر « چاره توان کرد گرانیش

آیین کهن باشد » می خوردن نوروز «

آیین کهــــــــــــــــن را بمهل تا بتـــــــوانیش ۲

پس بنا بر این فلسفه و بنیان ، شادی ، امید ، شیدایی ، روشنایی و ... با نام اهورامزدا توام است وبه زبانی دیگربیانی است از خواست اوچنانچه چکامه سرای زرتشتی توران شهریاری » بهرامی « می سراید :

اهورا ، اهورا ، تو نیرو و نوری تو عشق و امیدی ، تو شادی و شوری

اهورا مزدا خدای زرتشت است ، زرتشت با اندیشیدن اهورامزدا را شناخت وبه مهرو خویشکاری به ما آگاهانید . زرتشت ما را آموزش داد که اهورا مزدا زندگی بخش وخدای خردست . پیرتوس نیزبر پایه ی همین آموخته ها ، بنیان جهان بینی و جهان نگری خود را بر خرد گذاشت و خردرا تعین کننده ی مرز میان درست یا نادرست یا به چمی مرزمیان اندیشه ی سپنته مینوی و اندیشه ی انگره مینوی نمودارداد . با این اندیشه خدا را از آن جهت پذیرفتنی دانست که آفریننده خردست و خود خردست . به همین دلیل کارسترگش را با نام خداوند » جان « و » خرد « آغاز کرد .

خرد خود » داد « است ، پس سه ویژگی بنیادی اهورایی :

1ـ هستی

2 ـ خرد

3 ـ داد است که معنای لغوی نام اوست . با این برشمارش ، روز اول سال دارای این سه فروزه است .

واژه ی رئوچنگه raochangah اوستایی به چم فروغ جاودانی و همیشگی است . از همین ریشه و ماده واژه روز ، روزگار ، روزن ، روزی » معرب آن رزق « و روشنی ساخته شده است . با در نظرگرفتن این اصل که از سپیده دم تاریخ » روز « میدان کار آدمی شد ، می توان در بعدی مادی و در گستره ای بس شاعرانه معنای » روز « و » روزی « را مترادف دانست و به رابطه ی تنگاتنگ منطقی آن که برآیند » اشا « یا نظم کیهانی است آری گفت و آفرینی بر پویایی اندیشه ی نیاکانی هدیه کرد .

روز یا ششمین روشنایی ماه » خرداد « نام دارد که به چم رسایی و درستی است . در روز رسایی و درستی ازماه فروردین ، اشو زرتشت یا به گفته ی عارف قزوینى مهین دستور دربار خدایى چشم به دنیا می گشاید یا به گفته ی زنده یاد حسین مسرور :

درخشید » خورشید گیتی فروز «

شب تیره ی » آریان « گشت » روز «

اوبه جهان هستی لبخند زد و سی سال پس ازنخستین لبخندش ، با پیامش نگهبانان تاریکی را به لرزه انداخت و جنگ با خدایان پنداری را آغازید . در عصر قدرت ساختگی خدایان ، او با پیامی » تازه « » فراگیر « و» امیدوار « باگامی استوار پیش آمد ، آنچنانکه پیامش در راستای تاریخ اندیشه و فردا فرداهای دیگر، تازه و معاصرست . رستاخیززرتشت ، تاریخ اندیشه را رقم زد وسبزینه ی نوگرایی و آبادانی جهان را ارمغان آورد . » اگر اندیشه انسان نو نمی شد ، تاریخ از حرکت باز می ایستاد و فرهنگ به مرده ریگی ضد انسان تبدیل می شد « 3

این نکته را یادآور شود که اندیشه ی تابناک زرتشت ویژه ی آریاییان و سرزمین آریایی نبود ه ونیست ، او انسان را بی در نظر گرفتن مرزهای جغرافیایی وجنسیت مورد خطاب قرار داد ه است . در این گاه بهاری ، دراین جشن سرور نوروز جمشیدی و در شهر روشن خرداد روز از ماه فروردین با » م ـ امید خراسانی « یک صدا شویم ، بر قله ای که به قد و قامت خداست ، بر خوانیم ، بلند بر خوانیم در دستگاه حماسی شاهنامه ، بر خوانیم ، بلند بر خوانیم :

هم اورمزد و هم ایزدانت پرستم هم آن فره و فروهر دوست دارم

به جان پاک پیغمبر باستانت که پیری ست روشن نگر دوست دارم

گرانمایه » زرتشت « را من فزونتر زهر پیر و پیغامبر دوست دارم

بشر بهتر از او » ندید « و » نبیند « من آن بهترین از بشر دوست دارم

» سه نیک « ش بهین رهنمای جهانست مفیدی چنین مختصر دوست دارم

ابر مرد ایرانیی راهبر بود

من ایرانی راهبر دوست دارم نه » کشت « و » نه فرمان کشتن « به کس داد

ازاین روش هـــــــــــــــــــم معتبر دوست دارم

من آن راستین پیر را ، گر چه رفته ست

از افسانه آن سوی تر ، دوست دارم

نوروزی یا به گفته ی مولانا عیدانه را فراموش نکنید !

در این رابطه شعری هم هست اما شوربختانه نام شاعر را نیافتم .با در نظر گرفتن اینکه ایرانیان به جای عیدی واژه " نوروزی "بکار می بردند .