جشن بهمنگان بر همگان خجسته بادا
بهمنجه است خیز و " مى آر " اى چراغ رى تا بر چنیم گوهر شادى ز " گنج مى " گرامى داشت اندیشه ى نیک تورج پارسى سرسخن : ایران زمین سرزمین جشن و شادى بود و جشن ها هم برآیند کار و کار
هم خط تعیین کنند ى کشور بود . نیک آگاهیم که کارسرچشمه ى آبادى و آبادانى
است ، امروز هم درروستاها و میان عشایر ایران واژه آبادى به چم جایی است
که انسان زندگى مى کند ، یادآور شعر زیباى شاملوست : که هر ویرانه نشانى از غیاب انسان است که حضور انسان آبادانى است . بر این اصل که در درازاى سال بیش از هفتاد و سه جشن داشتیم که ۱۲ تا ازجشن ها به مناسبت برابرى نام روز و ماه بود " در سال شمار اوستایی هر سال دوازده ماه و هر ماه سى شبانه روز شمارش مى
شد .پنج روز را به پایان ماه اسفند مى افزودند که به نام هاى اندرگاه یا
وهیژگ یا پنجه دزدیده نامور بود.سى روز ماه هر یک نامى داشتند که چون نام
ماه و نام روز همانند مى شد آنرا جشن مى گرفتند ، با این حساب تنها با
برابر شدن نام ماه و روز دوازده جشن داشتیم . در اصلاح سالنماى اوستایى شش
ماه آغاز سال را سى و یک روز بشمار آورده و اسفند را بیست و نه روز و پنج
ماه دوم سال را سى روز حساب کردند . همین اصلاح تقویم جا به جایی بوجود
آورد از جمله مهرگان که برابر شدن روز مهر یعنى شانزدهم مهر است به دهم مهر
که آبان روزست منتقل شد . اما چون این جشن ها به مناسبت برابر شدن نام روز
و ماه است مى باید جشن ها بر مبناى تقویم اوستایی برگزار بشود یعنى مهرگان
در شانزدهم ماه مهر و دیگان در روز هشتم ماه دى و...... نام روز هاى ماه : روز اول هر ماه : اورمزد یا هرمزد = خداوند جان و خرد روز دوم هر ماه : وهومن یا بهمن یا وهمن = اندیشه یا منش نیک است روز سوم هر ماه : اردی بهشت = راه راستى ، دادگرى روز چهارم هر ماه :شهریور= توان برگزیده و سازنده روز پنجم هر ماه : سپندارمزد،اسفند = آرامش فزاینده روز ششم هر ماه : خرداد = رسایى و تندرستى روز هفتم هر ماه : امرداد = بى مرگى روز هشتم هر ماه : دى / دى به آذر = آفریدگار روز نهم هر ماه : آذر = آتش روز دهم هر ماه : آبان = آب ها روز یازدهم هر ماه : خیر= خورشید روزدوازدهم هر ماه : ماه روز سیزدهم هر ماه : تیر = ستاره باران روز چهاردهم هر ماه : گوش = گیتى/ جهان هستى روز پانزدهم هر ماه : دى به مهر = آفریدگار روز شانزدهم هر ماه : مهر = دوستى و پیمان روز هفدهم هر ماه : سروش = نداى وجدان روز هیژدهم هر ماه : رشن rashn دادگرى روزنوزدهم هر ماه : فروردین ، فروهر = پیشرو . روز بیستم هر ماه : ورهرام یا بهرام = پیروزى روز بیست و یکم هر ماه : رام = آشتى و آرامش و شادمانى روز بیست و دوم هر ماه : باد = هوا روز بیست و سوم هر ماه : دى به دین = آفریدگار روز بیست و چهارم هر ماه : دین = وجدان یا بینش درون روز بیست و پنجم هر ماه ارد erd = داده هاى اهورایی روز بیست و ششم هر ماه اشتاد ashtad= کار، داد . راستى روز بیست و هفتم هر ماه : آسمان = آسمان روز بیست و هشتم هر ماه : زامیاد =زمین روز بیست و نهم هر ماه مانتره سپند = گفتار نیک ، سخن اندیشه زا روز سى ام هر ماه انارام : انیران ، فروغ جاودانه جشن هاى ماهیانه : در هر ماه که نام روز و ماه همانند مى شدند آنرا جشن مى گرفتند: فروردین گان : نوزده فروردین یا فروردین روز از ماه فروردین اردیبهشت گان : روز سوم اردى بهشت ماه خردادگان : روز ۶ خرداد ماه تیرگان :روز ۱۳ تیر ماه امرداد : روز ۷ امرداد ماه شهریورگان :روز ۴ شهریور ماه مهرگان : روز۱۶ مهر ماه آبانگان : روز۱۰ آبان ماه آذرگان : روز۹ آذر ماه دیگان : روز ۸ دى ماه بهمنگان : روز۲ بهمن ماه اسفندگان : روز ۵ اسفند بهمن گان بهمنجه جشنى است به روز دو بهمن تارش همه از شادى و پودش و همه از فر بهمن بود اندیشه نیکو و سپنتا بار آور آیین نیاکان هنرور آنرا به اوستایی گویند وهومن این واژه بود با منش نیک برابر هومن که نشانیست ز اندیشه ی نیکو در گیتى و مینوست بهین داده داور / توران شهریارى روز دوم ماه و ماه یازدهم سال نام بهمن را بر خود دارند ." بهمن به
معنای منش نیک است ، منش نیک یعنى خیر خواه انسان و طبیعت بودن ، یعنى به
خاک ، آب ، انسان و... با چشم پاک نگریستن و گام در ره آبادانى جهان گذاشتن
. منش نیک یا وهومن از اعتبارات تاریخ اندیشه ی آدمى است ، در برابر بهمن
یا وهو مننگه یا منش نیک ، منش بد یا شرآفرین است که به نام اک منه akamanah یاakamanagah خوانده می شود که از نیروهای اهریمنى است . برخی از پژوهندگان اک منه
را همان اکوان دیو می دانند که در شاهنامه هست. بندهش اکومن راچنین می
نمایاند : بداندیشی و ناآشتى به آفریدگان دهد " * به نام بهمن گیاهى هم است که ریشه یا بیخ آن سرخ یا سپید یا زرد بوده
ودر پزشکى نیز کاربرد داشته است . پورداود در رویه ى ۹۰ جلد نخست یشت ها مى
نویسد " کلمه behen فرانسه نیز از بهمن فارسى آمده است سابقا ریشه ى آنرا به نام بهن behen در دواخانه ها استعمال مى کرده اند " مردمان از دور دست تاریخ این روز را جشن گرفته و خوراکى ویژه ى آن را
فراهم آورده و به دور هم به شادى می نشستند. بیرونى در رویه ى ۲۵۷در
التفهیم زیر عنوان بهمنجه مى نگارد : بهمن روزست از بهمن ماه و به دین روز
"بهمن سپید" به شیر خالص پاک خورند . و گویندکه حافظه فزاید مردم را و
فرامشتى ببرد . اما به خراسان مهمانى کنند بردیگى که اندرو از هر دانه ا ى
خوردنى کنند و گوشت هر حیوانى و مرغى که حلا اند و آنچ اندر آن وقت بدان
بقعه یافته شود از تره و نبات ." گمان بر آن دارد استفاده از گوشت در دیگ بهمنجه رسم پیش از اسلام نباشد ،
چرا که بهمن نه تنها نگهبان آدمى بلکه نگهبان دام ها و ستوران هم هست .
امروزه هم نزد زرتشتیان وهمن یا بهمن روز جز روزهاى نبر است . چهار روز : وهمن (دوم ماه ) ماه ( روز دوازدهم ماه ) گوش (چهاردهم ماه ) رام (روز
بیست و یکم ) روزهایی است که از خوردن گوشت پرهیز مى شود به همین دلیل به
نبر ( نبریدن گوشت) نامورند. در جنوب به مناسبت بهمنگان ،– شاید هم همگان از نام بهمنگانیش آگاه
نبودند – آشى پخته مى شد که چند خانواده یا یک محله باهم آنرا راه مى
انداختند به نام آش دنگو یا دانگى یا به تعبیر پرویز رجبى آش تعاونى . برخى
از خانواده ها یا محله ها که کمتر در دیگ بهمنگانى گوشت مى ریختند رندان
به جاى آش دنگو به شوخى و طنز مى گفتند اودنگو که به معناى آب شریکى است ! از نکات شایان توجه این است که در همه ى جشن هاى ایرانى که پیام آور
شادى و به زیوى است به گفته ى رند شیراز " دولت مى " بر قرار یا به گفته ى
عثمان مختارى در " گنج مى " بر همگان بازست : بهمنجه است خیز و " مى آر " اى چراغ رى تا بر چنیم گوهر شادى ز " گنج مى " این یک دو مه ، سپاه طرب را مدد کنیم تا بگذرد ز صحرا فوج سپاه دى رخت سپید و گل یاسمن سپید و خروس که آهنگ کاررا به گوش مى رساند.،ویژه ى
بهمن یا اندیشه ى نیک هستند . امید که اندیشه نیک را به گفتارنیک و سپس
به کردار نیک پیوند و پیوست بدهیم تا جهانى زایا و آباد بر پا سازیم . جشن بزرگداشت منش و اندیشه ى نیک بر همگان خجسته باد. 
